Week 2 ziekenhuis ...

Nadat de heerlijke zonnestraaltjes van gisteren middag voor de nodige nieuwe energie gezorgd hebben vanochtend vol goede moed begonnen aan mijn laatste werkweek in het ziekenhuis. Zo zie je maar dat alles went. Kwestie van instellen en doorzetten zeg ik dan maar.
Grenzen verleggen gaat dan vanzelf. En waar grenzen verlegd worden zullen anderen grenzen gesteld gaan worden. En volgens mij mag mijn competentie met betrekking tot geduld nog wel een beetje door geoefend worden. In vaktermen noemen wij dit verinnerlijken.. ;-).... Zo heel snor zit het daar nog niet mee. Dit heb ik in het weekend helaas wederom mogen ontdekken. Soms is het goed dat er letterlijk afstand tussen mensen zit. Communicatie is toch een vaardigheid waar heel veel oefening voor nodig is...
Ik trek vandaag dus weer mijn 'jas' aan, zeg iedereen goedemorgen en vraag waar ik van nut kan zijn. De meeste patiënten in de wachtkamer kijken vreemd op als ik langs wandel en ze groet. Ook zij kunnen aan nieuwe dingen wennen..beetje van jou en een beetje van mij. Toch?
In de artsenkamer ligt een jongen op de behandelbank. Moeder zit op een stoel en kijkt naar haar angstige zoon. De verpleegkundige maakt een injectie klaar en het kind is doodsbang. Fijn om dan uitgebreid de handelingen voor de neus van het angstige kind te doen. En alles in het Ugandeese tempo...langzaaaaaaam. Ik krijg al de kriebels als ik het zie, laat staan dat bange manneke. Troosten en vasthouden wordt niet echt op prijs gesteld door de verpleegkundige. Ik denk dat ze gillend zou weglopen tijdens onze vaccinaties. Die neiging heb ik hier nu ook. Blijf toch staan en praat met het kind zo goed als het kan.
Het is echt niet zeuren! Moeder onderstreept dat ook nog eens door er een pets aan toe te voegen! Daar kan ik hier toch echt niet iets van zeggen. Compleet verpaupert sta ik dit gade te slaan. Hoe gaan ze hier met mensen en kinderen om? Ik weet niet of ik hier wel aan wil wennen?
Het kind huilt hartverscheurend en krijgt die spuit in zijn billen gejast. Hupskakee! Klaar! Geen troostend en geruststellend woord kan er af. Doe ik dat toch! Praat nog even met de moeder van dit kind. Hij is 9 jaar en heeft flinke koorts. Ze wonen in de omgeving en zijn te voet. Geld voor een boda hebben ze niet. Omdat haar zoon zo ziek is draagt zij hem op haar rug naar huis.... Hoop nu maar dat het echt in de buurt is. Over sterke mensen gesproken!
Ik wil wat anders zien vandaag! Had zelf al stiekem gekeken of er op de poli gynaecologie iets te doen was... Dus stelde ik voor om daar vandaag mijn neus maar eens te laten zien. Zo kan ik aan het einde van de week een volledig beeld geven aan de stichting Doooing Good van hoe en wat binnen dit ziekenhuis.
Ik mocht meekijken tijdens het spreekuur van de verloskundige (achja zoiets heet in het Engels 'the widwife'). Het is een kleine, redelijk corpulente dame van rond de 60 jaar én uiterst deskundig. En dat zonder enige apparatuur! Ik verbaas mij de hele ochtend over haar deskundigheid. Wat kun je hier veel van leren! Ze voelt aan de buik van de zwangere, duwt erop, plaatst haar vingers en kan exact aangeven hoeveel weken de aanstaande moeder zwanger is. A lot of big belly's heb ik vandaag mogen aanschouwen. Fijn om je gynaecologische kennis zo weer eens bij te spijkeren. Ik blijf het ook verwonderlijk vinden dat er nog heel veel van die kennis aanwezig is bij mij. Even graven in mijn geheugen en daar is alles nagenoeg weer. Wat zijn wij gedrild tijdens onze opleiding...;-) en zo heel verkeerd was dat toch niet. Pluk ik nog steeds de vruchten van.
Twijfelt de verloskundige stuurt ze de moeder door voor een echo en ook dat gaat snel. Bij noodgevallen komt de gynaecoloog zelf even kijken. Niks anders dan bij ons dus. Iets minder apparatuur en iets meer vertrouwen op je klinische blik en ervaring. Doet het net zo goed.
Één van de zwangere moeders is ongeveer uitgeteld en heeft vage klachten van rug en buikpijn... Toch maar voor de zekerheid even kijken... De moeder pakt uit haar tas een plastic zak en legt deze op de behandelbank. Daarna neemt zij een setje steriele handschoenen eruit. Ik sla dit met verbijstering gade.
Alles nemen de patiënten dus zelf mee! Misschien wel een idee voor thuis? Scheelt een berg afval in medische hulpmiddelen, plaats en ruimte in de kasten en ik denk dat het kostenplaatje ook niet onaardig zou zijn. kunnen we thuis gelijk de kosten van de zorgverzekering drukken. Een plastic zak doet het net zo goed als een duur plastic matje. En er ligt steeds dezelfde persoon op. Neemt na afloop van het onderzoek die zak weer netjes mee naar huis!
Hoppa, 4 cm ontsluiting en aangezien dit haar 5 de kindje wordt mag zij niet meer naar huis... Ze zou zo onderweg naar huis kunnen bevallen! Ik heb haar daarna niet meer gezien. Morgen maar eens navragen...
Tijdens de controles wordt gekeken naar vocht in de benen, bloedarmoede (gewoon kijken in de ogen), of er knobbels in borsten zitten, gewicht en bloeddruk. Tevens worden er tijdens de zwangerschap 2 tetanus injecties gegeven. Zou dat kwaad kunnen??? Het is allemaal goed geregeld. Niks op aan te merken. De omgeving is enigermate primitief...Menige koe thuis zal een luxer verblijf hebben....laat ik het zo stellen. Echter kijk ik nu door de ogen van een Westerling. Gekeken door de ogen van de mensen hier is het altijd beter dan vele verblijfplaatsen in de dorpen waar ik dagelijks doorheen rijd. En ook hier verleg ik mijn grenzen...ik ben inmiddels aan deze omstandigheden gewend. Ik zie het niet eens meer. Hoe snel kun je luxe ontberen??? En voor hoe lang? Roeien met de riemen die je hebt en hoe inventief je dan wel niet wordt! Fijn om dat gedeelte van je brein weer eens te laten werken. Het zit er tenslotte niet voor niks.
En een beetje oefenen baart kunst... Mooie beeldspraak vandaag!
Ik weet dat als ik naar huis kom ik de eerste dagen vol verwondering om mij kijk. Waar krijg je de cultuurshock? Bij mij komt ie altijd als ik naar huis ga! Hoe gemakkelijk alles daar aanwezig is en de mensen het als vanzelfsprekend ervaren... Lichtknopjes, altijd stroom (en is er een keer geen stroom hangt men boos aan de telefoon), stromend water uit de kraan én schoon én gewoon te drinken, onze verwarming, een eigen auto, fiets of welk ander voertuig dan ook, veelal zelfs meerdere, eten in vele soorten en mate verkrijgbaar en je kunt het betalen ook nog! Echt geen vanzelfsprekendheid. Gelukkig! Ik heb nog even om mij daar vooral niet druk over te maken. Ik blijf in het hier en nu...dit zijn míjn momentjes ;-)... Zo fijn om dit af en toe te kunnen zeggen...alles loslaten en genieten van hét moment! Hoe intens je dan dingen kunt ervaren, voelen en beleven. Allemaal kadootjes van leven!
Zo heb ik ook een nieuw Ugandees 'kadootje' van twee mensen mogen bewonderen vandaag. Een pas bevallen moeder met haar zoon. De bevalling heb ik niet gezien. Wel het mooie nieuwe ventje met zijn twee gelukkige ouders. Het blijft iets wonderlijkst en ontroerendst zo'n klein teer wezentje. En oooooh nu in een kleurtje! Ik herinner mij nog het mopje van afgelopen jaar in Nafasi... 4 dagen oud toen hij bij ons kwam.....moeder overleden tijdens de geboorte. Schrijnend! Met heel veel zorg, samenwerking, krachten en kennis bundelend hebben wij in Nafasi dit ventje er doorheen gesleept en uiteindelijk geresettled bij zijn oma. Mooi dat dit zo gerealiseerd kon worden. Gelukkig heeft dit manneke zijn beide ouders nog. Wat een andere start dan de kleine mop afgelopen jaar....en ook dat is uiteindelijk goed gekomen! Soms je grens een béétje bijstellen, kan ook.

Dinsdag vaccinatierondje op z'n Ugandees in het ziekenhuis. Vanaf 8.00 uur kunnen de moeders met hun kinderen komen voor vaccinaties. De leeftijden van de kinderen variëren van een aantal dagen tot ongeveer 3-4 jaar. De meeste kinderen krijgen de DTP in combinatie met de HIB. Daarbij polio druppels. Een aantal krijgen een vaccinatie tegen de mazelen, de hele kleintjes een BCG. De ouderere Vitamine A druppels en een vervolg tabletje. Ik heb niet kunnen achterhalen waarvoor dat nu precies was.
Het is een inloop spreekuur. Alle moeders nemen rustig met hun kroost plaats op de banken en wachten geduldig op hun beurt. Worden de kinderen ongeduldig krijgen ze simpelweg borstvoeding. Zijn ze vanzelf stil! Het werkt voortreffelijk.
En dat wachten kan nog wel eens eventjes duren...want...het gaat allemaal handmatig en nét zoals bij ons...klopt het vaccinatie schema niet altijd. Even puzzelen dan maar...alleen kunnen ze hier niet het RIVM bellen om te kijken wat er nu precies ontbreekt. En onze Laurence is er vandaag ook even niet. Dan maar een vaccinatie extra. Beter 1 teveel dan 1 te weinig.
En ook de vaccins worden keurig in een koelbox bewaard wellis waar alles door elkaar maar goed opletten dan! Achteraf alles tellen. Het verschilt dus nauwelijks met de vaccinaties bij ons.
Wat wel verschilt is hóe de kinderen ingepakt zijn! Hoeveel doeken er wel niet om heen gewikkeld zijn! Het is soms zoeken waar de baby is tussen alles beschermende om hem heen. Ik verbaas mij erover dat er niet vaker eentje uitvalt met uitpakken of dat het nog leeft. Volgens mij bereiken die mopjes regelmatig het kookpunt met betrekking tot temperatuur. Het zou het eens koud kunnen krijgen? Uiteindelijk komt er dan onder al die dekentjes, doeken en een x aantal laagjes kleertjes een dot en soms een wolk van een baby uit. Och en ze zijn allemaal even schattig. Knuffel time ;-)
Een aantal kinderen heeft een soort kralen ketting om hun middel gebonden. Vraag mij af wat daar de bedoeling van zou zijn. Men schijnt te denken dat deze ketting een afscheiding vormt tussen het boven en het onderlichaam. Dat is het in zekere zin ook. De rug zou zo recht blijven??? Of zoiets... Ik begrijp ik niks van en volgens mij ligt dat ook echt niet comfortabel. Zo'n kralen gedoe om je middel onder de pamper verstopt. Maar goed. Iedere cultuur z'n eigen gebruiken. En die respecteren wij hier uiteraard.
Tijdens het spreekuur komt er een moeder naar de verloskundige toe en fluistert iets. Daarna loopt de verloskundige weg, wachtkamer zit stampvol, en komt na een tijdje terug met een aantal gaasjes. Verdwijnt daarna met moeder en baby in de behandelkamer. Moest zonodig mijn neus daar ook even laten zien...en zie dat het tongriempje met een schaar doorgeknipt wordt. Brrrr, zonder verdoving! Kind krijst alles bij elkaar en ik weer eens diep zuchten. Hupsakee en weer zorgt de borst voor troost en waarschijnlijk ook voor het stelpen van het bloed. Vanochtend heb ik dit een aantal keren mogen aanschouwen. Misschien had ik toch een overstapje naar de rij met geduld moeten maken halverwege het uitdelen. Had ik gewoon netjes gewacht tot de verloskundige met moeder en kind uit de behandelkamer was gekomen. Al deze bloedspektakels zonder verdoving bij kinderen...ik ben hier niet echt gecharmeerd van. Mijn emoties schieten soms alle kanten op.
Ik heb echter ook geen flauw idee hoe ze daar bij ons thuis mee omgaan. Zonder verdoving ergens op een tafel 'even' doorknippen...kan het mij niet voorstellen! In elk geval zou dat geen ouder accepteren.
Na het spreekuur nog een fijn gesprek gehad met de leidinggevende van het ziekenhuis. En wat blijkt...de verschillen in opvattingen zijn weer eens niet zo groot. En dan bedoel ik denken over het digitaliseren van dossiers, het opvoeden van kinderen, modernisering van medische apparatuur. Gesprekken kunnen soms zo verhelderend en bijzonder zijn.
Wat ik persoonlijk een valkuil vind in het samenwerken met de mensen uit het ziekenhuis is hun gelaatsuitdrukking. Er valt geen enkele emotie uit op te maken. Ik vind dat soms erg verwarrend. Denk vaak dat ze boos zijn of niet luisteren. Niks blijkt minder waar. Er is veel uit hun gelaatsdrukking af te lezen. Als je maar weet wat je moet lezen. 'Ja' zeggen doen ze niet, ze trekken hun wenkbrauwen omhoog en een klein beetje hun hoofd. Dit doen ze ook als ze gewoon luisteren. Soms zeggen ze ook alleen maar hé.. Of doen gewoon niks. Ach...het went...ze moeten tenslotte ook aan dat gekwek van mij wennen. En inmiddels weet ik dat ze het niet vervelend vinden. Vraag soms zoveel dat ze wel moeten antwoorden. Het is dan een voordeel dat je er een 'tijdje' bent...geeft beide partijen ruimte om aan elkaar te wennen. Ook niet anders dan wij gewend zijn. En hoe misleidend kan een eerste indruk zijn? En hoe belangrijk is praten dan!

Na mijn werkzaamheden in het ziekenhuis wilde ik nog even naar Nafasi om afscheid te nemen van de leidinggevende. Mijn boda chauffeur was een behoorlijk eind uit de buurt maar zou zo spoedig mogelijk richting ziekenhuis komen. Doe maar rustig, ik wandel alvast door het dorp en zie je wel verschijnen...
Het is een mooie omgeving, de wijk behoorlijk armoedig en volgens niet echt gewend aan blanken. Kinderen blijven staan of lopen een stukje met mij mee. Roepen van veraf mzungu. Soms zwaaien ze van een afstand. Ik zwaai vrolijk terug, praat af en toe met de kinderen en wandel rustig richting het dorp. Soms stopt er een boda, een auto of een taxi busje. Ik bedank vriendelijk. Ben tenslotte in het bezit van mijn privé chauffeur en die is al onderweg. Sorry! Er wandelt echter al een hele tijd een man achter mij...vraagt herhaaldelijk of ik een boda nodig heb en waar ik naartoe moet. Bedank steeds vriendelijk. Mijn chauffeur is onderweg. Toch blijft hij hardnekkig volhouden.
Dan maar eens nader kennis maken en vragen wat hij precies wil! Misschien is ie gewoon bezorgt. Ik heb namelijk geen idee of deze wijk veilig is om doorheen te wandelen. Het lijkt er wel op. Je weet het toch maar nooit.
Tijdens het praatje geef hij aan dat hij student is en medicijnen studeert. In Kampala kan dat op de beroemde universiteit van Makarere. Dus ik vraag waar hij dan studeert...ergens in de stad. Hoeveel jaar studeert hij dan al... Uhhhh 2 jaar...en nu wil ie apotheker worden. Beetje wazig verhaal. Waar ik vandaan kwam? Helemaal uit Nederland! Jans wiet voet va Afrika! Ligt dat ook in Europa? Ja hoor...en jij studeert? Mwahhhh langzaam oppassen Netje! Hij wilde toch ook wel eens graag naar Nederland. Nou ga dan maar héél hard werken, veel sparen en je kunt een ticket kopen zei ik. Zou heb ik het ook gedaan. Ja maar jullie hebben altijd sponsors. Jah doeg! Jôh het is economische crisis in Europa! Niks sponsors! (Alleen mijn eigen lieftallige vriendenkring, maar dat ga ik hem niet vertellen).
Dus beste jongeman! Doe je best,ga werken en sparen...keep on dreaming ...kom je er vanzelf wel een keer...of niet. Helaas voor hem zal hij zijn eigen droom zelf waar moeten maken!
En gelukkig arriveerde mij boda chauffeur kort erna.
Woar ieg vroë dat ieg dem zoog huu ;-)!

Woensdag een vrije dag ingepland. Mijn collega Inge is in de vroege ochtend uren gearriveerd. Een dagje gezellig acclimatiseren is dan zo gek nog niet. En daar dacht het zonnetje ook zijn portie aan te moeten bijdragen. Welkom in Afrika Inge!

Donderdag zij wij samen naar het ziekenhuis gegaan. Een dagje meelopen/werken/kijken op de afdelingen wilde Inge ook wel. Inmiddels ken ik de weg daar en leg het één en ander uit. Samen gaan wij daarna naar de verpleegafdelingen. Braaf 'melden' wij ons op de 'zusterspost'. Zusterspost....een kamer met een tafel en een karretje met wat infuusnaalden en medicatie erop. Én een doos met handschoenen! Heel erg belangrijk!! Er is mij duidelijk vooraf op het hart gedrukt om overal handschoenen bij aan te trekken. Dit advies volg ik braaf op! You never know...
Verder liggen er wat papieren 'dossiers' in een la, warm water dient eerst gekookt te worden en ergens hangen uit een la de infuussystemen. Alles mooi steriel. Ik zie veel antibioticum staan, vloeibare diclofenac en een aantal flessen infusen NaCl en Glucose. Niet anders dan bij ons. Het gaat er allemaal iets primitiever aan toe, waarschijnlijk echter niet meer effectiever. En zoals ik al zei, alles went.
Er is een verpleegkundige aanwezig die aangeeft dat wij eerst even mogen rondkijken. Onder tussen legt zij alle benodigdheden klaar voor het inbrengen van een urine blaas catheter en of ik haar daarbij wilde assisteren. Jazeker! Meewerken op alle fronten graag. Terwijl de verpleegkundige haar voorbereidingen treft, dat duurt in Uganda nog wel eventjes...er kan namelijk altijd wel ergens iets tussen komen, lopen wij samen door de gang. Het is een lange gang met aan weerszijden een aantal kamers. Dit blijken de 'afdelingen te zijn'. Iedere kamer met een aantal patiënten met diverse aandoeningen. Mannen en vrouwen gescheiden. Like good old days.
Wij beginnen op de verloskundige afdeling. Misschien mogen wij getuige zijn van een nieuwe Ugandeese wereldburger?? Het zou zo maar kunnen...
Wij maken kennis met een een aantal aanstaande moeders...helaas mogen zij allemaal naar de doktersvisite naar huis. Op de kamer ernaast brengen ze net een moeder naar binnen met haar baby. Zij heeft een keizersnede gehad en mag een aantal dagen hier verblijven. En weer mag ik zo'n dotje van een baby aanschouwen....och ze zijn toch zo mooi!
Aan de arts geef ik aan dat ik graag een bevalling zou willen bijwonen. Zodra er een moeder komt om te 'deliveren' zal hij ons waarschuwen. En te deliveren valt er nogal aardig wat hier...als ik het spreekuur van afgelopen week mag geloven. We wachten geduldig af en nemen een kijkje op de kinderafdeling. Op de grond op een rieten matje zit een moeder met haar zoontje van 9 maanden. Het ventje had malaria en was opgenomen ivm koorts. Hij kreeg nu een behandeling en het ging redelijk goed met hem. Ernaast lag onder een bedje een moeder op een rieten matje haar dochter borstvoeding te geven. Het was een klein iel en fragiel meisje ook van 9 maanden. Zij was opgenomen met hevig hoesten en verkouden zijn. In een hoekje lag in een klein bedje een jongen van een jaar en een maandje. Diarree met uitdrogings verschijnselen. Alle moeders waren constant aanwezig bij hun kinderen.
Wij zij gezellig bij hen op de grond gaan zitten en hebben van alles gevraagd. Bij het meisje zien wij onder twee tandjes en boven staat het één en ander op doorkomen...ze kwijlt er flink bij. Ze is energiek, levendig en nieuwsgierig. Zou ze niet gewoon flink verkouden kunnen zijn omdat haar tandjes door moeten komen? Zou zomaar kunnen...
Inmiddels is de oma van één van de kinderen op het matje erbij komen zitten. Fijn om als moeder gesteund te worden door je eigen moeder als je kind ziek in het ziekenhuis ligt. Tussendoor brengt haar zoon nog iets te eten en te drinken langs. Gewoon weg gegaan op z'n werk en even hier naartoe gekomen. Fijn zo 'n familie band en dat dat zomaar kan. Zou je bij ons moeten doen...' Even' naar je familie in het ziekenhuis eten en drinken brengen. Ik ben zo terug!' Dat werk komt vanzelf wel weer goed! Werken wij gewoon een uurtje door en anders is er morgen weer een nieuwe dag. Wat kan het leven soms simpel in elkaar zitten als je elkaar een beetje ruimte geeft.
Ik vraag 'oma' eens even hoeveel kinderen zij eigenlijk heeft. 10! Hoppa!Das beter dan zo heel veel...En hoe oud was u bij uw eerste kind? 16! Op tijd begonnen dus...geen uitzondering hier! Leven ze ook nog allemaal? Ja hoor! Nice! En uw man? Leeft ook nog! Een gelukkig groot gezin wat elkaar steunt door dik en dun. Mooi en bijzonder! Het is echt niet allemaal kommer en kwel in Afrika! Ook al lijkt de tijd hier af en toe stil te hebben gestaan...en of dat nou zo verkeerd is...vraag ik mij soms wel eens af? Wij, met onze snelle, individualistische consumptiemaatschappij...waar het niet sneller, beter en meer kan...hollen onszelf dagelijks voorbij. Amper tijd voor een ander en áls is die aandacht vaak ook nog aan tijd gebonden. Ik vind het dan wel zeer prettig om af en toe de tijd stil te laten staan! Krijg je vanzelf tijd voor een ander...heb ik deze ochtend maar mooi mogen ervaren ;-).
Na dit informatief gesprek werd het tijd om een 'deur' verder te gaan kijken. Wil tenslotte een compleet beeld van alles hebben en mijn nieuwsgierigheid doet nog net zo hard haar best als de eerste dag.
De 'grote zaal' dan maar... Het is een grote kamer waar 16 ijzeren bedden staan, voorzien van een matras, soms kapot, soms zelfs geen matras erin. Erboven hangt een klamboe in een knoop gedraaid. Geïmpregneerd dal deze alles behalve zijn denk ik. Het blijkt een vrouwen kamer te zijn met diverse ziektebeelden. Momenteel zie ik 2 of 3 patiënten in een bed liggen.ergens zit onder een bed een kat en ik zie ook onder een bed een hoopje ontlasting liggen...hoop dat het van die poes is! Bij ons zou het ziekenhuis op z'n kop staan...wie weet welke instantie ze daar op af zouden sturen. Ik denk dat je daarmee de krant wel zou halen.
In een hoek ligt in een bed een jongere vrouw. Ze lijkt af en toe haar bewustzijn te verliezen vervolgens is ze weer heel onrustig. Veel familie staat rondom haar bed. Geen arts of verpleegkundige te bekennen. Even vragen wat hier aan de hand is... De patiënte is vanochtend opgenomen met hevige nekklachten...geen hoofdpijn? Nee! Braken? Ook niet! Wel af en toe bewustzijnsverlies en hevige onrusten. praten tijdens bewustzijn is ook lallend. hypothese.....Meningitis ten gevolgd van malaria? Zo hier zomaar kunnen! Tijdens het praten zie ik het bewustzijn van de patiënte weer wegzakken. Ik vraag de familie of er al een arts langs is geweest. Vanochtend wel en sindsdien zijn ze aan het wachten op een behandeling. Braaf wacht iedereen geduldig op zijn beurt... Ik maak mij nu wel ernstige zorgen om deze mevrouw. Het klinische beeld is zorgwekkend! Hoop maar dat er snel met 'the treatment' begonnen gaat worden. Mijn geduld wordt nu weer eens aardig op de proef gesteld.
De mevrouw in het bed ernaast blijkt familie te zijn, is even een dutje aan het doen. Slapen kunnen ze hier als de beste...overdag zie ik op de meest vreemde plaatsen mensen slapen. Zittend, liggend, languit op de brommer, soms zelfs rechtop staand... Het lijkt alsof de mensen hier alleen maar slapen. Echter weet ik inmiddels dat veel mensen rond de klok van 3 uur in de nacht dus, beginnen met werken. Dag in dag uit!! Dan zou ik waarschijnlijk ook ergens gedurende de dag even een tukkie willen doen. Zo hou je het dus wel vol tot laat in de avond. Probleem van 'alleen maar slapende Ugandezen' de wereld uit geholpen! Hardwerkende mensen dus die op zijn tijd heel even een pauze, op hun manier, inlassen om de dag door te komen!
Het benutten van dat andere bed kan die mevrouw duur komen te staan. Daar staat een boete op. Het kost namelijk UGX 10.000 (€2.50) als je een bed benut dat niet bij de patiënt behoort. Misschien iets om thuis om in te voeren?.... Ik geloof alleen in het ziekenhuis waar ik vroeger gewerkt hebt is deze regel al achterhaald. De nieuwbouw beschikt enkel nog maar over 1- persoons kamers. Dát ga ik hier echt niet uitleggen. Plaats vervangende schaamte noem ik dat. Zoveel luxe op het ene continent terwijl op een ander continent gewerkt wordt met de, ook nog niet werkende afdankertjes, van deze continenten. Hoe oneerlijk kan het zijn?
Ik heb het al eens gehad over de rechten van een kind...hoe zit dat eigenlijk met de rechten een mens? Het kan letterlijk een wereld van verschil maken waar je 'toevallig' geboren wordt op deze aarde.... Wie maakt eigenlijk die rechten voor de mensen én de kinderen? Wijzelf toch? Blijkt dus nogal een klus te zijn om afspraken na te streven...zelfs de meeste elementaire levensbehoeften zijn niet altijd gewaarborgd. En daar doen wij allemaal aan mee...vreemde wereld toch...
In een andere hoek van deze zaal ligt kreunend een mevrouw. De jongedame naast het bed blijkt haar dochter te zijn. Haar moeder is opgenomen in bewusteloze toestand nadat zij medicijnen heeft ingenomen zonder te eten. Welke medicatie was dat dan vraag ik. Het blijkt om AIDS medicatie te gaan.
Sinds 2 dagen ligt haar moeder in dit ziekenhuis en er is geen verbetering opgetreden in haar toestand. Wát doen ze dan, vraag ik? Geen idee....
Ik ga eens navragen bij de verpleegkundige. Zij legt uit dat de blaas catheter voor deze patiënte is en of ik haar daarbij kan assisteren. En daar gaan wij. De benodigdheden zijn hetzelfde als bij ons. Alleen dient alles los bij elkaar gezocht te worden, de catheter, de steriele handschoenen, de gel, het opvang zakje, wat desinfecterende vloeistof en een dot watten! Het water voor het ' ballonnetje' van de catheter wordt met een naald uit een gewone fles water opgezogen. Erin prikken en opzuigen maar. Ik vraag of het gekocht of gekookt water is. Gekookt en in de fles gedaan...tja, zo kan het ook. Keurig worden alle benodigdheden in een plastic mandje gedaan en daar gaan wij. Oooooooh Netje...terug naar de zusterspost...handschoenen. Het is een AIDS patiënte en voorzichtig met de lichaamsvloeistoffen nu.
De patiënt is niet aanspreekbaar, behoorlijk onrustig, heeft een blazende ademhaling en schuim op haar mond. Heeft ze misschien een insult? .... Niemand reageert..dan maar de catheter inbrengen. Wel even kijken dat er privacy gegarandeerd kan worden. Gordijnen om dicht te trekken rondom het bed zijn er niet. Er zit amper glas in het raam...gordijnen zal dan zeker geen prioriteit hebben. Bedschermen? Er staat er eentje...met maar twee doekjes ervoor...dus 1 inkijk gaatje. Niet voldoende...geen pottenkijkers nodig bij deze intieme behandeling. Op zoek naar een vervolgens, compleet bedscherm. Fijn dat ik daar ook nog mee gewerkt heb...alleen hebben ze geen rolletjes hier eronder. Als het staat dan staat het! Na een tijdje komt de verpleegkundige aanzetten met nog een bedscherm...kleine verbouwing rondom het bed en privacy gewaarborgd!
Het inbrengen van de catheter gebeurd op dezelfde wijze als bij ons, zo steriel mogelijk.
De handelingen zijn mij gelukkig niet onbekend en assisteren is nu wel handig. We missen een beetje licht....hup..'bijschijnen' met het zak lampje van de mobiele. Inventief word je hier vanzelf! Dit gedeelte van het brein maakt overuren...
Nadat de catheter zijn werk gelukkig doet wil de dochter haar moeder graag naar het bed aan het raam 'verplaatsen'. Kan dat zomaar? Ja hoor, kan ik haar in een schoon bed leggen. Wij kunnen u ook helpen dit bed te verschonen zonder dat uw moeder 'overgetild' moet worden naar dat andere bed. Dat zie ik mij namelijk niet alleen met die dochter en Inge doen. Daar is de patiënt ook veel te ziek voor! Moeder wil, vlgs dochter, echter graag aan het raam liggen? tja hoe ze daar achter is gekomen is mij een raadsel in deze comateuze toestand...maar goed!
Nou...als ik ergens niet wilde liggen was het dáár wel.....brrrr wie weet wat er allemaal door die open ramen naar binnen komt gekropen....het idee alleen al...
Moeders wil is ook in deze situatie wet..dus daar gingen wij dan.... Bed opgemaakt...althans een hoeslaken over een soort van matras gebonden. Bedden tegen elkaar aan geschoven, scheelt weer tikwerk...en met een beetje schorren en morren de patiënte verplaatst naar het 'schone bed'. Tijdens het verplaatsen kreunt mevrouw hevig, ik denk dat ze niet zo heel gelukkig is met het gebeuren... Nog 'even' een schone..tja rok, jurk...of wat voor kledingstuk het ook was aangetrokken...het lichaam is bedekt en dat was het belangrijkste. Schoon bovenlaken eroverheen en het ziet er in elk geval een stuk frisser en schoner uit. Nu even bijkomen van de hele 'verhuizing'. Tijdens het verschonen van de patiënte zie ik over haar hele lichaam een soort van donkere kleinere en grotere vlekjes. Het lijken allemaal littekentjes. Ik vraag aan de dochter wat dat zijn. Inderdaad littekentjes.
Eigenlijk hebben wij toch nog wel meer vragen aan de dochter...AIDS heeft haar moeder. Hoelang? En welk stadium? Heeft haar dochter ook AIDS? Is nog familie? Hebben die ook HIV of mogelijk al AIDS?
Ik besluit het 'gewoon' te vragen. Moeder heeft al jaren AIDS en slikt veel medicatie hiervoor...is het dan bewust of onbewust dat zij op deze wijze haar medicatie heeft ingenomen vraag ik aan de dochter? Zij weet het niet....wat zij wel aangeeft is dat haar moeder het slikken van deze vele medicatie meer dan moe was..... Ik kan mij er van alles bij voorstellen.
Er zijn een aantal stadia's in het verloop van AIDS. Stadia 3-4 is de meest kritieke. Deze patiënte zit in dit stadium! Het immuun systeem werkt nagenoeg niet meer, grote kans op complicaties. De kleinste infectie kan levensbedreigend zo niet fataal zijn. De littekentjes zijn dus inderdaad allemaal kleine onderhuidse ontstekingen geweest. Behoorlijk pijnlijk lijkt mij.
De echtgenoot van de patiënte is inmiddels ook overleden aan AIDS. De dochter zelf is gelukkig nog niet HIV positief. Houden zo!!!
Door alle bewegingen en verhuizingen is helaas het infuussysteem van mevrouw gesneuveld, zoals wij dat in vaktermen noemen. Dan maar een nieuwe lijn inbrengen...of ik dat kan? Ja hoor! Wel een bijzondere ervaring om bij een AIDS patiënt een infuus naald in te brengen. Handschoenen en vooral goed opletten. Gelukkig ben ik deze vaardigheid nog steeds niet verleerd en meteen de eerste keer goed 'geprikt'. Infuussysteem aangesloten en vocht erin. Wat extra vocht kan bij deze patiënt echt geen kwaad. Komt er tenminste iets in! Bij het fixeren van het infuusnaaldje komt wat extra improvisatie kijken...niet echt veel aanwezig om te fixeren..behalve pleister in een nét iets te brede versie. Schaar is er niet, tanden gebruiken ziet ook een beetje vreemd uit...alhoewel dat hier toch niet zo is. Hier openen ze zelfs een flesje fris met de tanden. Ik doe het ze niet na. Beetje bij beetje scheuren en gefixeerd die handel.
Daarna wordt er nog een maagcatheter ingebracht en krijgt de familie instructie hoe deze te bedienen. Scheelt weer een extra paar handjes....
Ik vind het onvoorstelbaar! Deze patiënte hoort mijne inziens op een intensive care thuis. Nu krijgt ze niet de zorg die ze nodig zou moeten hebben...echter ...deze afdeling is niet in dit ziekenhuis niet aanwezig. Roeien met de riemen die je hebt heet dat dan.. Ik vind het mensonterend en moeilijk!
We hebben nog een tijdje met de dochter gesproken en haar geprobeerd een beetje te troosten en steunen.
Ik vind het vreselijk om te moeten zien hoe de patiënten hier verzorgd worden. Het is zo tegenovergesteld aan dat wat ik thuis gewend ben. Alles moet door de familie zelf gebeuren. En die weten simpelweg gewoon niet wát en hóe ze soms moeten handelen. Fijn om dan iets extra's te kunnen toevoegen.
Voor ons was het tijd om thee te gaan drinken in de 'kantine'. Rond de klok van 12 is het theetijd en mag ieder personeelslid naar de kantine gaan voor een kopje thee, mét verse gember en een snack. Vandaag is de snack popcorn. En alles is all inclusive voor mij ;-).
Na de break gaan wij terug naar de kinderafdeling. De moeders bij de kleintjes zitten gezellig op de grond te eten, lijkt wel een stoofpotje. Wat is dat vraag ik? Proeven... Nee eet lekker zelf op. Wij kunnen straks thuis eten. Geen sprake van en voordat wij het wisten hadden Inge en ik kregen beide een heet gekookte aardappel in onze handen. Het smaakte voortreffelijk! Inderdaad een soort stoofpotje. Het blijft een bijzondere ervaring..niks hebben en dan toch delen. Ontroerend!
Er is ook een afdeling voor de iets grotere kinderen. De meeste kinderen hebben malaria of uitdrogingsverschijnselen. Moeders zijn wederom de hele dag aanwezig en dragen zorg voor hun kind. Soms is het simpelweg gewoon onder het bedje liggen samen met hun zieke kind of gewoon ernaast zitten, de arm waar het infuus in zit vasthoudend. Van fixeren is hier geen sprake. Bewegen is infuus eruit ...betekent nieuw inbrengen. En dit gebeurt niet echt op een pedagogisch verantwoorde manier. Lieve mama ...fijn vasthouden dat armpje!
Wij kunnen niet veel meer betekenen voor vandaag. De verpleegkundigen zijn aan het wachten op de instructies van de artsen voor de behandelingen en de medicatie.....ook dat kan wel even duren.
Wij zeggen iedereen gedag en houden het dan maar voor vandaag voor gezien.
Morgen mijn laatste dag alweer...nieuwe ronde nieuwe kansen!

Op vrijdagochtend mijn laatste ritje naar het ziekenhuis. Bah! Wat gaat de tijd snel. Ik ga het missen! Ik ben het mij bewust en geniet intens van mijn ritje. Hoe snel je toch gewend kunt zijn aan ritmes en andere structuren. Luxe kunt ontberen en gaat roeien met de riemen die je dan hebt.
Mijn laatste dag heb ik afgesproken ook op de verpleegafdeling mee te werken. Ik begin bij de patiënte met AIDS. Naast haar bed staat een zus. Zoon en haar dochter van de patiënte komen net binnen. Mevrouw ligt er redelijk rustig bij, haar toestand lijkt onveranderd. Ik vraag of ik kan helpen met de verzorging. Ze zijn net klaar. Het bed verschonen dan? Hoeft niet. Ze zijn aan het wachten op de rekening....ze willen hun familielid laten overplaatsen naar het overheids ziekenhuis. De reden hiervoor is dat er sinds opname deze week geen verandering in haar gezondheidstoestand is opgetreden. Er is geen behandeling gestart en de familie wil dit toch graag. In hey oeverheidsziekenhuis hoeven de patiënten alleen de medicatie te betalen. Ik vraag hoe dit nu dan in zijn werk gaat. Moeten ze alles zelf regelen of regelt het ziekenhuis dit. De familie dient alles zelf te regelen dat wil zeggen....ze zijn nu aan het wachten op de rekening van dit ziekenhuis....inclusief de medicatie/ behandeling...de ambulance moeten zij eveneens zelf betalen. En over welk bedrag spreken wij hier dan vraag ik? De ambulance kost KGX40.000 (€12.50) . De rekening van het ziekenhuis bedraagt in totaal UGX 120.00 (€31).
Ik vraag of zij dit kunnen bekostigen, tja..ieder familielid geeft wat hij kan bijdragen.
Ik besluit ter plekke dat ik een deel van mijn sponsorgeld aan deze familie geef ter ondersteuning. Een terminale moeder en je dan zorgen moeten maken over geld vond ik nu even niet nodig. Kunnen ze tenminste zonder deze zorgen rustig afscheid nemen van hun moeder en zus. De familie bedankt mij...ik leg hen uit dat dit geld afkomstig is van sponsors ...dus namens deze familie dank jullie wel!!!
Als de chauffeur van de ambulance arriveert en de papieren zijn 'in orde' wordt mevrouw op een brancard getild, geschoven of hoe je het ook noemen wilt. Niks zo'n luxe brancard als thuis met wieltjes eronder. Fijn gedragen door de zoon en de chauffeur. Mevrouw wordt in de ambulance geschoven en ik praat nog even met de familie. Vertel hen of de patiënte weet dat zij naar een ander ziekenhuis gebracht gaar worden nu. Nee! Maar ze kan best nog horen hoor en voelen doet ze ook nog...ik leg mevrouw uit wat er allemaal gaat gebeuren. Mevrouw opent haar ogen, kijkt mij aan en glimlacht...ik schiet helemaal vol! Hoe ontroerend en dankbaar! Jullie geld is volgens mij goed besteedt aan deze familie.
Dan vraagt de chauffeur of ik misschien mee wil rijden. Jazeker. Er is toch verder niemand van medisch personeel aanwezig denk ik... Dan ik maar! Beter iets dan niets.
Familie ook blij.
De ambulance is eigenlijk niet meer dan een 'soort' bestelbusje...zonder ook maar enige medische appretuur aanwezig. Patiënt erin, familie ernaast, chauffeur achter het stuur en gaan met die wagen.... Met toeters en bellen reden wij door het drukke Kampala. Wat een ervaring. Ik vraag nog voor alle zekerheid of dat andere ziekenhuis op de hoogte is van de aankomst van deze patiënt, ja hoor! Goed geregeld... Tijdens de rit is de patiënt gelukkig redelijk rustig. Zonder complicaties of aanrijding bereiken wij het andere ziekenhuis....de chauffeur tilt haar samen met de zoon over op een andere brancard. samen met de zoon verplaats ik mevrouw naar binnen, ik denk dat dit de eerste hulp afdeling of zo was. De chauffeur verplaats ondertussen zijn auto. Zal zo wel terugkomen voor de overdracht denk ik....helaas! komt alleen mij halen. in dit ziekenhuis blijkt echter niemand op de hoogte te zijn van het arriveren van deze mevrouw. En nu??? De chauffeur komt binnen en gebaart dat ik mee moet komen. Wij gaan terug! Ja maar die mevrouw dan.. Wordt geregeld. Ik geloof er niks van! Daar gaat alweer een grensverlegging..moet mee terug anders kom ik niet meer thuis. Ik wens de familie alles goede en heel veel sterkte en stap met kromme tenen in de ambulance. Toch een even vragen wat die chauffeur voor een opleiding heeft gedaan... Is ie arts of misschien een verpleegkundige? Of ambulance chauffeur met een medische achtergrond? Nee hoor! Hij is leider van een kerk en werkt als vrijwilliger bij het ziekenhuis. Mijn mond valt open van verbazing. En dat rijdt in een ambulance met doodzieke patiënten en ook nog met toeters en bellen door de stad? Hoezo pragmatisch ingesteld ... Soms té mijns inziens. Niet echt verantwoord vandaag. Maaaaaar het is goed gegaan. Ik hoop nu alleen nog dat ze de patiënte daar opnemen en de zorg geven die ze zo dringend nodig heeft. Loslaten Netje...

Bij terugkomst in het ziekenhuis ben ik samen met de verpleegkundig medicatie gaan uitdelen bij de kinderen. Allemaal krijgen ze antibiotica via hun infuus...naaldje. Rechtstreeks dus...de kinderen gillen het uit van de pijn. Ik sta met kromme tenen...mag zelfs de medicatie spuiten. Het gaat mij door merg en been...het is hier nu eenmaal niet anders. Om dit de veranderen ben ik niet de aangewezen persoon voor en is mijn verblijf hier ook te kort voor. Diep zuchten...
Ergens hoor ik iemand behoorlijk hard gillen. Ik vraag of er misschien een bevalling gaande is... Ja hoor. Ga maar kijken...nou...vraag eerst maar even of het wel goed is dat ik meekijk. Voordat ik het weet word ik een kamertje ingeduwd en zit/ligt een mevrouw te bevallen. Hevig gillend en kreunend. Alleen een arts en de ene verpleegkundige en ik zijn aanwezig. De geboorte verloopt snel en voorspoedig.....hups de en de baby is eruit. De navelstreng wordt afgekneld met een klem en doorgesneden met een scheermesje. Alleen....ademt en beweegt de baby niet. Hij krijgt een pets op zijn ruggetje wordt aan de verpleegkundige gegeven in deze toestand. Ik vraag of die baby niet langzaam moet gaan ademen ...maak mij wel ongerust nu. In een kamertje ernaast wordt de baby op een soort van commode gelegd bij een open raam. In de kamer zit een andere mevrouw zich voor te bereiden op haar bevalling. De baby doet echter nog steeds niks en ik vraag nogmaals of er niet langzaam iets moet gebeuren... De verpleegkundige zuigt het mondje en neusje van de baby uit. Echter ademen doet ie nog steeds niet! Ernaast hoor ik de moeder gillen, kijk voorzichtig om het hoekje en ga niet beschrijven wat ik daar gezien heb. De placenta was inmiddels allang geboren in elk geval... De arts komt eens kijken. Ondertussen krijg ik die levenloze baby in mijn handen geduwd, op z'n hoofd hangend. De verpleegkundige gaat op zoek naar dekentjes. Is te koud aan het raam...koud of niet koud...reanimeren moeten wij hier! Ik leg die baby op die dekentjes en begin maar met hartmassage... Gebeurt er tenminste iets! De arts vraagt of er een ambuballon is...even zoeken...ik weet echt niet wat mij hier overkomt. Die baby!!! En wie is er bij de moeder??? En dan die mevrouw in dat kamertje die op het punt staat te bevallen terwijl wij aan het reanimeren zijn bij deze baby?
De verpleegkundige komt terug met de mini ambuballon en wij gaan door met beademen en hartmassage. Een aantal schietgebedjes richting hemel heb ik nu echt gepreveld!! Het mag toch niet gebeuren dat deze baby hier overlijdt?? Onvoorstelbaar hoe levenloos zo'n klein wezentje in je handen kan aanvoelen. Pas geboren en al met één beentje aan het hemelpoortje staan??? Ik wil er niet aan denken. Tijdens het beademen rochelt de baby behoorlijk...hij heeft teveel vruchtwater ingeslikt en kan simpelweg niet ademen! Zijn longen zitten er vol mee...gelukkig begint hij langzaam af en toe als een visje op het droge naar zuurstof te happen. En heel voorzichtig een klein schreeuwtje...phoephoe...er komt leven in! Aan de zuurstof zegt de arts... Zal mij benieuwen waar ik nu naar toe moet. De privé kamer! Hebben ze die hier? ... Aan de overkant van verloskamer ligt de privé kamer...hierin ligt een heel oud ziek vrouwtje aan de zuurstof. De gigantisch grote zuurstof fles staat middenin de kamer. Baby bedje wordt ernaast geschoven en daar mag ik de baby in leggen. Inmiddels ademt hij een beetje zelfstandig en klopt zijn hartje ook weer.
Bij die mevrouw wordt het zuurstof brilletje uit de neus gehaald, schoongemaakt en bij de baby in de neus geduwd. Ik ga nu niet meer nadenken! Als die baby maar zuurstof krijgt en eindelijk eens gaat schreeuwen...wat gelukkig na een aantal minuutjes gaat gebeuren. Sjun! Welkom op de wereld dapper klein ventje!
Ik blij...de familie van die patiënte iets minder, denk ik. Tussendoor komt nog 'even' de pastor of zoiets op de kamer en gaat samen met de familie bidden voor de patiënte. Ik sta er met die baby compleet verbouwereerd naast.
Hoe wrang! Samen in 1 kamer....nieuw leven en 'bijna op' leven ...gescheiden door een zuurstof fles en beide afhankelijk zijn hiervan voor het leven.....Hoe maak je de keuze wie voorrang krijgt? Is er nu nog sprake van keuze maken? En hoe leg je dat uit aan de familie? Niemand die iets zegt...het lijkt wel alsof het normaal is...is het dat ook...of lijkt wederom niet dat wat het lijkt?
Uiteindelijk heeft de baby het geredt en kon eindelijk naar zijn mama toe! Kreeg de mevrouw haar wederom schoongemaakte zuurstof brilletje terug en mag nog een aantal...? op deze aardbol verblijven.
What a way of start living or to end your life....
Het is maar net de plek waar je geboren wordt!

Voor mij eindigde mijn ziekenhuis avontuur hier.
Ik mag wel stellen ...redelijk spectaculair. Ik heb de afgelopen twee weken heel veel geleerd! Heel veel lieve, mooie, warme en hartelijke mensen mogen ontmoeten. Ook zij zetten zich met hart en ziel in voor hun patiënten...ook al is het dan niet op de manier waarop wij het doen. Ieder op zijn manier dan maar! Het belangrijkste wat ik heb geleerd is dát er iets gebeurd en alle kleine beetje helpen...ook in de gezondheidszorg!
Het was voor mij een ervaring die soms moeilijk, zwaar en hard was, vaak ontroerend en hartverscheurend...echter eentje die ik nooit had willen missen!

Ik ga nu een weekje op vakantie...naar daar... waar het ooit allemaal begon...Kenia!

Sommige dromen kunnen dus echt werkelijkheid worden...als je er maar hard genoeg in geloofd!

Liefs,
Netje