Dromen dromen...

Zittend op het balkon van mijn appartement, kijkend naar een wederom geweldige zonsondergang begin ik mijn droom te herbeleven...gisteren mijn eerste werkdag in een ziekenhuis in Uganda.
Geïntroduceerd door de leiding van de stichting Doing Good bij het missie ziekenhuis genaamd 'Holy Cross orthodox mission hospital' gelegen in de wijk Namungoona. Een eindje verderop dan Nafasi ... Nou ja eindje? Te voet is het in elk geval niet te doen bleek al snel. Het is toch snel een klein kwartiertje op de boda. Inzicht en afstand...ergens was daar toch iets mee?
Wel weet ik alweer de weg. Sta compleet versteld van mijzelf. Dacht altijd dat alles op elkaar lijkt hier. Je blijkt toch andere zintuigen aan te spreken als je langere tijd ergens verblijft en op jezelf aangewezen bent. Fijn om te weten. Braaf koesteren deze zintuigen. Kunnen thuis vast ook heel nuttig zijn!
Onderweg vroeg ik of ik mogelijk een uniform aan zou moeten. Zou goed kunnen. Ze hebben daar wel vast iets voor je. Ach dacht ik wit is wit...toch?
Ik blijk de eerste vrijwilligster van dit project te zijn. Een pilot. Leuke uitdaging! Wilde toch zonodig mijn grenzen verleggen, nou hier komen ze dan. Go for it girl!
Voorgesteld en 'overgedragen' word ik aan een leidinggevende van het ziekenhuis. Vervolgens gekoppeld aan een verpleegkundige die mij wegwijs zal maken. En ja hoor...een uniform! Gelukkig geen jurk zoals ik dat vroeger had in mijn eigen ziekenhuis. De verpleegkundigen in dit ziekenhuis dragen wel een uniform inclusief het bekende kapje op hun hoofd. Fijn gesteven en gestreken. Dát hoef ik niet. Krijg een 'doktersjas' aan. Het voelt toch wel vreemd om na al die jaren weer een soort van uniform aan te trekken. En al helemaal een artsen jas. Wat maakt het ook uit. Wit is wit, toch ;-)
En daar begint mijn rondleiding over het ziekenhuisterrein. Het is een prachtige locatie. Een geweldig mooi uitzicht over de stad en de omringende dorpen heb ik vanaf hier. En ooooh het zonnetje schijnt er zo heerlijk bij. De mensen hier mijden de zon, te warm! En ik er maar van genieten indien de tijd het even toelaat. Zijn tenslotte allemaal vitamientjes die zonnestralen. En als ik zo op het ziekenhuisterrein rondkijk kunnen veel mensen die vitamientjes best wel goed gebruiken hier. Of zou dat bij donkere mensen anders werken?
Het ziekenhuis bestaat uit allemaal losstaande gebouwen verspreidt over het terrein. Er is een eigen laboratorium, röntgenafdeling en apotheek. Een soort van EHBO (kamertje...), een operatiekamer en een aantal poliklinieken waaronder een gynaecologische, chirurgische en een algemene interne, denk ik. Het lijkt er het meeste op.
Verder zijn er natuurlijk de verblijfsafdelingen. Ik heb een volwassen en een kinderafdeling gezien. Per kamer 4 patienten. Het was er nu niet druk. Hoeveel patiënten er in totaal kunnen verblijven heb ik nog niet kunnen achterhalen.
Het is hier gebruikelijk dat de familie voor de patiënt zorgt. En dan letterlijk voor alles!!! Eten, drinken, verzorging en beddengoed. Het enige wat er boven een bed hangt is een klamboe. Kom je dus doodziek in het ziekenhuis aan, moet je familie je naar de afdeling brengen of dragen, eerst het bed opmaken en dan mag je gaan liggen. Zo heb ik vandaag een doodzieke man mét zijn familie naar een bed gebracht. De details van onderweg hou ik liever voor mijzelf. Voor mij een hele nieuwe ervaring om zo 'opgenomen' te worden in een ziekenhuis. Niemand die de man begeleidde en een gesprek deed. Ik vroeg de familie of ze wisten wat er aan de hand was, of dat er nog een dokter zou komen? Geen idee. De man had al dagen heftige hoofdpijn vertelden ze. Nou de bijbehorende verschijnsel gaven mij toch enige aanleiding tot ongerustheid. Benieuwd wat de diagnose zal zijn. Hoofdpijn is vaak een eerste signaal van malaria of dengue.(knokkelkoorts). Al weet ik dan aardig wat over onze rikketik en kinderen en hun gedrag, van tropische ziektebeelden ben ik nog niet zo op de hoogte. Internet is dan wederom een prachtige uitkomst. Een beetje autodidacten hier kan geen kwaad dacht ik. Vandaar dus... ;-)
De meeste mensen komen zonder afspraak naar het ziekenhuis, een enkeling heeft een afspraak. Ze melden zich aan de balie en komen dan op de poli. Hier krijgen ze een 'dossier'/papier met hun naam, woonplaats en leeftijd er op geschreven. Bij sommige patienten wordt alvast de bloeddruk en het gewicht gemeten. Bij kinderen soms de temperatuur. Schoongemaakt wordt niks tussendoor. En alles gebeurd nog handmatig. Wát zijn wij toch verwend in het rijke Westerse. Dat mag je gerust wel stellen...rijk in vele, vele opzichten!
Soms worden patiënten meteen door verwezen voor bloedprikken of naar de röntgen, afhankelijk van hun klachten.
Vervolgens nemen ze plaats in de wachtkamer en wachten geduldig op hun beurt. Mannen, vrouwen, kinderen. In de wachtkamer speelt de tv Afrikaanse muziek. Het klinkt allemaal heel erg gezellig....
In de kamer waar de patiënten hun dossier krijgen worden ook andere medische handelingen verricht. Er staat een doos met infuusnaalden, gewone naalden en spuiten. Alles door elkaar. Op de de vensterbank staat een kom met gazen, een fles jodium en een fles zoutwater. Ergens in die doos heb ik ook nog wat longmedicatie gevonden... Zo anders dan het geordende en gestructureerde Westen. Daar hoef je maar een kast open te trekken en de voorraad puilt eruit, keurig gerangschikt. En hoe moet ik nu mijn referentiekader loslaten met bij alles waarmee wij thuis, zeker op het gebied van gezondheidszorg, omgeven zijn? Ik wist natuurlijk dat het er behoorlijk primitief aan toe zou gaan. Voor onze begrippen dan. Om er middenin te zitten en het zelf te mogen ervaren is toch anders. Ik vond het heel erg moeilijk en vaak behoorlijk confronterend.
De verpleegkundigen houden zich hier ook niet echt met de zorg bezig, zijn veel meer medisch ingesteld. Geen oog voor de patiënten zelf. Het lijken wel artsen wat ze allemaal doen. Ik begreep dat ze zelfs wonden hechten en doorverwijzen naar de röntgen...
De taal die gesproken wordt is vooral inheems én een eigen Engels mét accent. Moeilijk te verstaan. Gelukkig is de medische terminologie herkenbaar. Weet ik tenminste ongeveer waar het overgaat.
Als de verpleegkundigen horen welke achtergrond ik heb sta ik in een mum van tijd achter een E.C.G. apparaat. Of ik misschien weet hoe ik dat moet bedienen en interpreteren. Ze waren al dagen bezig om de gebruiksaanwijzing door te nemen. Ja hoor, hoe dát ding werkt weet ik maar al te goed! Lang genoeg mee gewerkt. Mijn collega's van de CCU zouden met hun mond open dit gade slaan. Hier heeft de tijd stilgestaan! Het is nog een echt ouderwets e.c.g. apparaat. En wat ben ik nu blij dat ik een deel van de ontwikkelingen op dat gebied heb mogen meemaken. Als donderslag bij heldere hemel komen mijn cardiale ervaringen en achtergrond retour. Hoe is het mogelijk na al die jaren. Sommige kennis gaat echt nooit verloren! Ons brein is toch een mooi en onbegrijpelijk iets...
Wát fijn dat ik op deze manier al van nut kan zij hier....ware het niet dat??? Dat het apparaat kapot is. Zal wel zijn dat ze het niet begrijpen. Ergens is er iets mis met de connecties. Laat dat maar even nakijken komt de rest vanzelf wel goed. Als ik vraag waar het apparaat vandaan komt....gekregen uit Roemenië. Oké...de rest denk ik maar.
In de behandelkamer annex inschrijfruimte wordt bij een kind van een jaar of 3-4 een infuus naaldje ingebracht. Het kind zit hoestend en pruttelend bij een personeelslid op schoot, moeder in de wachtkamer. Het kind krijst alles bij elkaar. Niemand die de moeite neemt om het kind iets uit te leggen en moeder erbij te halen. Antibiotica erin gespoten en morgen terugkomen! Hoezo grenzen verleggen??? Ik bezorg dat manneke meteen een trauma, associeert blank nu vast met pijn. :-(
En door naar de volgende patiënt...op de EHBO. Of ik ook wonden kan verzorgen. Ja ! Ook geleerd. Zal mij benieuwen wat ik nu mag gaan doen. Op de behandelbank zit een jongeman aangereden door een auto..een aantal dagen geleden. Zijn voet in ingewikkeld in een verband wat stijf staat van opgedroogd bloed en er niet al te schoon meer uitziet. Wat zou daar onder uitkomen??? Ook die details beschrijf ik liever niet. De wonden werden een beetje schoongemaakt en door naar de röntgen voor verder onderzoek. Er was geen normale structuur van voet voet te zien. Gedragen door twee vrienden met in hun kielzog het dochtertje van de patiënt. Ik heb alleen maar met verbazing en diep zuchtend staan kijken. En ook dit werkt. Je helpen met dat wat je hebt!
Even iets anders dacht ik..helpen met het rollen van watten bolletjes. Die gaan dan de sterilisator in. Jah! Ook dat doen ze zelf!
Vervolgens vang ik het woord besnijdenis op...het mag toch niet waar zijn dacht ik! Net de bijscholing meisjes besnijdenis thuis afgerond en nu...?
Het blijkt om een jongetje van 3,5 jaar te gaan. Of ik even wilde helpen? Uhhh... Jullie gaan dat ventje toch zeker wel narcose geven? Nee dat gaat niet! De vader heeft hem eten en een halve fles sinas gegeven. Je weet wat daarvan komt als je narcose geeft...jepp flinke narigheid. En nu? Plaatselijk verdoving! Achjee...hoe leg je dat nu aan dat manneke uit? In een taal die hij niet begrijpt? Vader neemt wederom in de wachtkamer plaats. Ik alleen achterblijvend met dat kereltje. Van uitleggen komt helaas niks. Iedereen is druk bezig om alles bij elkaar te zoeken voor de 'operatie'. Gelukkig bestaat communicatie voor 80% uit non verbale communicatie. Wat was ik daar vandaag blij mee!
De operatie wordt gewoon in de kamer op de behandelbank gedaan! Gelukkig zie ik wel een steriel pakketje op het buro liggen. Ik weet echt niet goed wat ik hier nu mee moet en of ik dat wel wil zien. Veel keus heb ik niet. De chirurg komt binnen met de verpleegkundige. De arts was zijn handen, trekt het pakket open en doet de steriele handschoenen aan. Het kind ligt rustig dit alles gade te slaan. Mijn rikketik maakt een aantal overlagen nu! Ik hou mij maar het kind bezig. Tijdens de plaatselijke verdoving huilt het kereltje even. Wat gaat er nu in het hoofd van hem om. Geen ouders om hem heen, een vreemde kamer, vreemde mensen en dan wordt er in en rondom je meest edele deeltje een injectie gegeven. Nog voordat de arts de operatie begint valt het manneke echter als een blok in slaap. Ik sta werkelijk met verbijstering te kijken. Dit is niet van de plaatselijke verdoving! Een regel van de natuur?? Zo wordt het kind een nog traumatischere ervaring bespaart...Gelukkig!!!
De operatie verloopt voorspoedig, althans... een steriele schaar zou ook wel handig zijn, zit alleen niet in het steriele setje.mMet een scalpel werkt de chirurg liever niet. Dan maar wachten totdat iemand met zo'n schaar komt en dan maar hopen dat ie steriel is??? Na een x aantal minuten komt een leerling verpleegkundige met een bakje met een schaar erin de kamer binnen. Steriel??? Zal wel... niet over nadenken. Bij ons zou het ziekenhuis in rep en roer staan als er op deze wijze steriel gewerkt zou worden. Een operatie op een dergelijke manier ondenkbaar! Toch functioneert het hier. Als je is anders hebt zul je wel moeten.
Zodra de arts klaar is ontwaakt het ventje. Wonderbaarlijk... ik weet niet wat ik zie. Te moe en versuft nog om te begrijpen wat er met is gebeurd.
Met wat onderhoudsmedicatie draag ik hem aan zijn vader in de wachtkamer over. Nu maar hopen dat ze de boel een beetje schoonhouden thuis. Moeilijk als je niet overal over de juiste hygiënische omstandigheden beschikt. Zeker in de dorpen rondom de stad waar stromend water vaak nog niet eens aanwezig is. Laat staan dat het schoon is...
Jongensbesnijdenis wordt hier in Uganda gepromoot! Meisjes besnijdenis is verboden. Jongens worden vaak uit hygiënisch oogpunt besneden, ter AIDS preventie en als bescherming tegen hekserij. Het bestaat nog steeds hier! Is een jongen besneden is hij beschadigd en kan hij niet gebruikt worden voor de hekserij. Meisjes krijgen daarom al op zeer jonge leeftijd een oorbel aan 1 kant. Voor ons Westerlingen een onvoorstelbaar iets! Kinderen gebruiken voor hekserij!! En je wil niet weten wát ze er allemaal mee doen. te bizar voor woorden!
Hoe zat dat ook alweer met de rechten van een kind? Wie zou ze moeten beschermen?
Tot slot van deze dag heb ik nog even meegekeken op het spreekuur van de internist. Patiënten worden hier symptomatisch behandeld. Simpelweg omdat er geen andere middelen voorhanden zijn. Misschien kan dat bij ons af en toe ook een beetje vaker gedacht worden. Niet alle klachten behoeven een uitgebreidt diagnostisch onderzoek. Even afwachten en vaak gaan klachten ook vanzelf over... Het lichaam kan heel veel zelf genezen als het de kans ervoor krijgt. De farmacie zal hier alleen niet zo blij mee zijn. Een beetje van dit en een beetje van dat...een optie???
Ik vond mijn eerste dag behoorlijk heftig en confronterend. Vraag mij af wat ze verwachten van een blanke? Kunnen wij van toegevoegde waarde zijn? En hoe?
Mooie uitdaging voor de komende twee weken!

De werkzamheden van mijn tweede dag in het ziekenhuis bestonden vooral uit meekijken tijdens het 'spreekuur' van de internist. In overleg met haar zal ik eerst een beetje een algemene indruk opdoen door overal mee te kijken en dan overleggen hoe wij het werk van een vrijwilliger in dit ziekenhuis vorm kunnen gaan geven.
Het was een druk spreekuur met een diversiteit aan ziektebeelden. Zo heb ik vele patiënten gezien die HIV geïnfecteerd waren. Zij zitten in een speciaal behandelingsprogramma waarbij veel medicatie vergoed wordt. De HIV medicaties kunnen diverse bijwerkingen hebben. Onder andere spieratrofie bij een 44 jarige vrouw. Haar bovenarmen en onderbenen waren heel dun. Complete holtes door het verdwijnen van de spieren.
Ik vroeg haar of ze gehuwd was en hoeveel kinderen zij had. 5 kinderen en geen van deze was geïnfecteerd met het HIV virus. Het visus had zij van haar echtgenoot gekregen. De gezondheidstoestand van beide ouders was momenteel naar tevredenheid. De atrofie had verder geen invloed op haar krachten vertelde ze. das wel zo handig op dit continente. als er ergens hard gewerkt wordt door mensen dan is het hier wel. Ik sta soms versteld van hun krachten! Vrouwen en mannen die greppels met schoppen graven waar je amper met een graafmachine doorheen komt. Dag in dag uit zie ik ze staan graven als ik naar mijn eigen werk ga. Van s morgens vroeg tot s avonds laat. Met bewondering en ontzag kijk ik ernaar. Ik geloof niet dat westerlingen over dergelijke krachten beschikken.
Een complicatie van het HIV virus is het kaposissarcoom. Een bepaalde vorm van kanker en vaak een eerste signaal van HIV besmetting. Een jongeman had op diverse plaatsen op zijn lichaam verheven donkere bulten, gediagnosticeerd kaposissarcoom. Bij mensen met een donkere huid is dit vaak moeilijk te zien, er wordt dan vooral gelet op donkerdere verheven plekken. Als je weet wat je moet zien, dan zie je het ook.
De leeftijd van de HIV geïnfecteerden patiënten verschilde van 26-50 jaar. Er was een mevrouw die al 8 jaar geïnfecteerd was zonder echte ziekteverschijnselen. Uitzonderlijk!
Verder een jong meisje van 20 wat zwanger bleek te zijn. Ga naar huis, praat met je vriend en kom donderdag samen terug. Abortus komt zeker niet als optie in beeld, dat maakte de arts meteen duidelijk. Het meisje was behoorlijk van slag en mocht zo naar huis gaan. Hoop dat ze terugkomt...
Een moeder met een doodziek kindje met malaria die weigerde haar kindje medicatie te geven. Leuke uitdaging voor die arts...Een moeder met een kindje van nog geen week oud met buikklachten. Pas bevallen en dan met je baby naar het ziekenhuis komen. De locatie van het ziekenhuis is prachtig. Echter de weg ernaartoe..ach hoe zal ik die omschrijven... Niks geasfalteerd, behoorlijk steil en slingerend, bovenop een berg, met een boda een uitdaging voor de rijkunst van de chauffeur, te voet een behoorlijke klim! Hoe zat dat thuis ook weer met de kraamzorg??? Een verpleegkundige van het consultatiebureau die heerlijk op huisbezoek komt?
Dan nog een meisje met een chlamydia besmetting...ach ja de SOA's...doen ze hier ook aan ;-). Komen ze bij ons meestal voor op het spreekuur bij mijn collega's. Dát hebben ze hier toch echt niet. Zou wel een aanwinst zijn!
Tot slot een jongen van 9 jaar,aanhoudende droge hoest, hoge koorts, benauwd, mager en uitputtingsverschijnselen. Hypothese? Tuberculose... Een veel voorkomend ziektebeeld hier. Hij werd doodziek opgenomen in het ziekenhuis. Amper in staat om op zijn benen te staan mag hij zelf naar de afdeling lopen. Moeder loopt er achteraan....
Het was een leerzaam 'spreekuur' waarin ik veel gezien heb. Soms mijn ogen en oren niet gelovend. Wát een wereld van verschil kan er toch zijn in gezondheidszorg. Zou dat niet een vereiste moeten zijn dat ieder mens op deze wereld recht heeft op gelijke gezondheidszorg zonder je zorgen te moeten maken of je het wel kunt betalen?
Want betalen moeten al deze patiënten uiteraard voor de bezoekjes hier....

Mijn middag heb ik afgesloten met een bezoekje aan Nafasi. Even bijkomen en ventileren met de huismoeders. En wat ook weer een wereld van verschil...onschuldig lijkende spelende kinderen...hoe misleidend kan een buitenkant zijn???

Liefs uit Ntinda.
Netje